Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego

Znajdujący się na Szlaku Architektury Drewnianej zabytkowy kościół na Kubalonce to najstarsza istniejąca na terenie Gminy Istebna świątynia. Początki jej historii związane są jednak z Przyszowicami koło Rybnika, gdzie została ona wzniesiona w latach 1665 – 1667 i pełniła funkcję kościoła przycmentarnego. Zaistniałe na tych terenach szkody górnicze spowodowały, że obiekt ten w swej pierwotnej lokalizacji groził zawaleniem. Konieczna stała się jego rozbiórka i przeniesienie. Dzięki inicjatywie ówczesnego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach Romana Romańskiego i działaczki społeczno-kulturalnej w Istebnej Zuzanny Marekwicy na nową lokalizację obrano Istebną – Kubalonkę, gdzie przeniesiono świątynię w latach 1957–58. W przedsięwzięcie zaangażowała się grupa mieszkańców Istebnej, a pracami budowlanymi pokierował cieśla i stolarz Antoni Janoszek. Trudu było przy tym niemało, bowiem jak się okazało część elementów konstrukcji wymagała wymiany. Duże poświęcenie na rzecz Kościoła społeczności i włodarzy gminy nie spotkało się z przychylnością ówczesnych władz, a same działania zostały uznane za nielegalne.

Zapadła trudna do zaakceptowania przez mieszkańców decyzja, o tym, że obiekt nie będzie miejscem kultu, a pełnić ma jedynie funkcję muzeum sakralnej sztuki ludowej. Ten stan rzeczy utrzymał się do roku 1967, warto jednak wspomnieć, że w 1958 kościół został potajemnie poświęcony przez ks. Franciszka Blachnickiego i ks. Arkadiusza Misia. W latach, kiedy kościół pozostawał niedostępny dla wiernych, na prośbę okolicznych mieszkańców raz do roku na Święto Podwyższenia Krzyża Świętego, któryś z księży decydował się na sprawowanie w nim Najświętszej Ofiary. Nim msza się skończyła na duszpasterza czekała już „milicyjna asysta”. Nadzieja na zmianę tej sytuacji pojawiła się kiedy w istebniańskim przysiółku Andziołówka zamieszkał emerytowany ks. Augustyn Zając.

Dzięki swojej znajomości z czasów szkolnych z ówczesnym przewodniczącym prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach Jerzym Ziętkiem miał on możliwość wpłynięcia na przywrócenie kościołowi należnej mu funkcji sakralnej. W 1967 r. ustanowiono przy kościele rektorat, a Msze Święte sprawowano w Wielkanoc, odpust i Boże Narodzenie, natomiast w roku 1983 bp. Herbert Bednorz zadecydował o erygowaniu tutejszej parafii. Wpisany do rejestru zabytków kościół wzniesiono w konstrukcji zrębowej. Jest on nieorientowany, jego prezbiterium zwrócono bowiem w kierunku północnym. Nakrywa go dwuspadowy dach gontowy z wydatnymi okapami, łączącymi się od frontu z drewnianym ogrodzeniem. Takie rozwiązanie architektoniczne czyni z niego obiekt unikalny, jako że w żadnej innej świątyni na terenie Śląska nie zostało ono zastosowane.

W obecnym miejscu nie spełnia ono swojego przeznaczenia, jednak w pierwotnej lokalizacji chroniło stojący na skraju wsi obiekt przed śniegiem zawiewanym z pola. Na kalenicy czworoboczna wieżyczka na sygnaturkę z barokową kopułą i latarnią. Od frontu znajduje się kruchta, a nawa przechodzi w trójboczne, węższe od niej prezbiterium. Wchodząc do środka, warto zwrócić uwagę na prowadzące do nawy portale – mają one charakterystyczny kształt tzw. oślego grzbietu. Godny uwagi jest barokowy ołtarz główny z XVIII – wiecznym obrazem Ukrzyżowanie oraz figurą Boga Ojca i rzeźbami aniołów. Malowidło przedstawia Jezusa na krzyżu, u stóp którego widzimy pogrążoną w rozpaczy św. Marię Magdalenę, w tle Jerozolima. Ołtarz stanowi oryginalny element wyposażenia kościoła, w przeszłości miał on jednak kolor zielony, a z czasem przemalowano go na biały z elementami złoconymi. Barokowa ambona z roku 1697 ozdobiona jest płaskorzeźbami czterech Ewangelistów, figurą Chrystusa i rzeźbą Ducha Świętego oraz malowidłami przedstawiającymi św. Augustyna i św. Hieronima.

Z pierwotnego wystroju kościoła zachowały się ponadto XVIII-wieczne ławki i pawlacz. Stacje Drogi Krzyżowej zostały skradzione w czasie wojny z parafii w Sadach. Na Kubalonkę przywieziono je w bardzo złym stanie, tu jednak ich renowacją zajęła się nieżyjąca już córka wybitnego istebniańskiego artysty Jana Wałacha – Barbara Wałach. W kościele zobaczymy także inne obrazy o tematyce religijnej, takie jak Jezus Miłosierny, czy Matka Boża Piekarska. Na ścianach koronki koniakowskie z 2. połowy XX wieku. Miejscowa rzeźba ludowa z XX wieku m. in. św. Florian, św. Juda Tadeusz i św. Antoni, a także malarstwo na szkle. Niegdyś w kościele była fisharmonia, z czasem wymieniono ją jednak na organy elektroniczne.

https://kubalonka.diecezjabielsko.pl/